Τί είναι η Φοβία;
Μια φοβία είναι ένας παράλογος φόβος που προκαλείται από ένα ιδιαίτερο αντικείμενο, κατάσταση ή δραστηριότητα και συνήθως οδηγεί στην αποφυγή αυτού του αντικειμένου ή της κατάστασης/δραστηριότητας. Μπορεί να επηρεάσει την ικανότητά μας να εργαστούμε ή να κινηθούμε στην καθημερινή μας ζωή. Ο άνθρωπος που υποφέρει δεν μπορεί να ελέγξει το φόβο του.
Διαφορετικοί άνθρωποι αντιδρούν στη φοβία τους με διαφορετικούς τρόπους και βιώνουν ποικίλα επίπεδα έντασης. Ορισμένοι μπορούν να αποφύγουν το αντικείμενο της φοβίας του με ήπια συναισθήματα άγχους ενώ άλλοι μπορεί να υποφέρουν από κρίσεις πανικού.
Οι άνθρωποι που υποφέρουν από φοβίες γνωρίζουν ότι η αντίδρασή τους στο αντικείμενο ή την κατάσταση φαίνεται παράλογη στον υπόλοιπο κόσμο και συχνά τη θεωρούν και οι ίδιοι παράλογη. Ωστόσο, το γεγονός ότι το γνωρίζουν δεν κάνει καμία διαφορά, και συχνά μπορεί να αυξήσει τη συναισθηματική δυσφορία και την αμηχανία που νιώθουν.
Γιατί οι άνθρωποι αναπτύσσουν φοβίες;
Οι πελάτες συχνά λένε ότι τίποτε δεν έχει συμβεί που να τους προκάλεσε τη φοβία. Είτε είναι κάτι που απλά πάντοτε φοβόντουσαν ή ότι συνέβη χωρίς λόγο. Η φοβία μπορεί να έχει προκύψει λόγω της έκθεσης σε κάποιο γεγονός στο παρελθόν όπου το άτομο βίωσε υπερβολικά επίπεδα στρες ενώ το φοβικό ερέθισμα ήταν μέρος του περιβάλλοντος. Η αντίδραση στο γεγονός εσωτερικεύεται και πυροδοτείται αυτόματα ενώ το υποσυνείδητο απωθεί το αρχικό γεγονός. Ορισμένες φορές η φοβία έχει «κληροδοτηθεί» από ένα γονιό ή μια άλλη φιγούρα εξουσίας από την παιδική ηλικία. Οι άνθρωποι δεν φοβούνται χωρίς λόγο. Το αρχικό γεγονός μπορεί να μην ήταν ιδιαίτερα τραυματικό εκείνο τον καιρό αλλά είναι πιθανό να έχει προκαλέσει μια συναισθηματική σύγκρουση ή να έχει συνδεθεί με μια αρνητική αντίδραση. Οι φοβίες μπορούν να προκύψουν ξαφνικά, μετά την απώλεια ενός οικείου προσώπου ή κατά τη διάρκεια περιόδων έντονου στρες. Μια πιθανή εξήγηση γι’αυτό είναι ότι το «αόριστο» άγχος που βιώνει κανείς προβάλλεται σε ένα συγκεκριμένο (ορισμένο) αντικείμενο ή κατάσταση την οποία το άτομο μπορεί πλέον με αυτό τον τρόπο να αποφύγει.
Οι φοβίες μπορεί να είναι απλές ή σύνθετες. Μια απλή φοβία είναι ο φόβος ενός μοναδικού ερεθίσματος ενώ κάποιος που υποφέρει από μια σύνθετη φοβία, θα φοβόταν έναν αριθμό ερεθισμάτων.
Παρακάτω είναι μια σύντομη λίστα που θα σας βοηθήσει να διαχωρίσετε ανάμεσα σε μια απλή και μια σύνθετη φοβία:
Απλές φοβίες
- Φόβος για τις αράχνες (αραχνοφοβία)
- Φόβος για τις αστραπές και τους κεραυνούς
- Φόβος για τα ύψη (υψοφοβία)
- Φόβος για τον οδοντίατρο κ.α
Σύνθετες φοβίες
- Φόβος να μείνω μόνος/η ή να βρεθώ σε δημόσιους χώρους (αγοραφοβία)
- Φόβος να βρεθώ σε κλειστούς χώρους ή πολυσύχναστα μέρη (κλειστοφοβία)
- Φόβος να βρεθώ σε κοινωνικές συγκεντρώσεις ή να γίνω αντικείμενο προσοχής (κοινωνική φοβία)
- Φόβος των πτήσεων (πετοφοβία)
Πώς μπορώ να βοηθηθώ;
Η Κλινική Υπνοθεραπεία είναι πολύ αποτελεσματική στις φοβίες.
Μια φοβική αντίδραση οφείλεται στο ότι το υποσυνείδητο προσπαθεί να μας σώσει από έναν κίνδυνο και να προφυλάξει την επιβίωσή μας. Λανθασμένα ερμηνεύει το φοβικό ερέθισμα ως απειλή για την ασφάλειά μας. Χωρίς καν να χρειάζεται να γνωρίζουμε γιατί συμβαίνει αυτό μπορούμε να επαναπρογραμματίσουμε το υποσυνείδητο έτσι ώστε να επανεκτιμήσει την κατάσταση και δημιουργήσει μια μεταβολή στην αντίληψή σας, επιτρέποντάς σας με αυτό τον τρόπο να παραμείνετε ήρεμοι σε καταστάσεις που βρίσκατε απειλητικές.
Καθώς η θεραπεία προχωράει, το μυαλό σας θα «αποτυγχάνει» να συλλάβει πληροφορίες που «επιβεβαίωναν» ότι αυτή η κατάσταση ήταν υψηλού κινδύνου. Αυτό που σας ενημέρωνε για την απειλή, θα πάψει να το κάνει και θα παραμένει στο «φόντο». Μια καλή απεικόνιση θα ήταν να φανταστούμε ένα πλάνο πριν και μετά ενός ανθρώπου που υποφέρει από αραχνοφοβία. Ένας άνθρωπος πριν τη θεραπεία θα έμπαινε σε ένα δωμάτιο και αμέσως θα εντόπιζε την αράχνη στο τοίχο, εστιάζοντας σε αυτή την πληροφορία που τον κάνει να προσέξει άμεσα την απειλή. Μετά τη θεραπεία το άτομο θα μπει στο δωμάτιο και θα προσέξει π.χ πόσο τακτοποιημένο είναι (η αράχνη στον τοίχο παραμένει στο «φόντο» και δεν είναι καν μέρος της συνειδητής του επίγνωσης).
Προτού ξεκινήσουν οι υπνοθεραπευτικές συνεδρίες, θα χρειαστεί μια κλινική συνέντευξη προκειμένου να συλλεγούν οι απαραίτητες πληροφορίες και να διασαφηνιστούν οι στόχοι της θεραπείας. Στο εξής, θα ακολουθήσει μια σειρά ωριαίων συνεδριών σε εβδομαδιαία βάση.
Kοινωνική Φοβία/ Κοινωνική Διαταραχή Άγχους
Ένας άνθρωπος που υποφέρει από κοινωνική φοβία βιώνει σημαντικό βαθμό άγχους μπροστά σε μία ή περισσότερες κοινωνικές καταστάσεις ή καταστάσεις στις οποίες θα εκτεθεί σε άγνωστο κόσμο, που σχετίζεται με ένα φόβο ότι θα ταπεινωθεί ή θα νιώσει αμήχανα.
Συνήθως οι άνθρωποι που υποφέρουν από κοινωνική φοβία έχουν πλήρη επίγνωση των σωματικών τους αντιδράσεων, όπως κοκκίνισμα, εφίδρωση, τρεμάμενη φωνή κ.α. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του άγχους καθώς το άτομο φοβάται ότι οι άλλοι μπορεί να παρατηρήσουν αυτές τις αντιδράσεις και όσο και αν προσπαθούν να τις σταματήσουν, νιώθουν ότι δεν μπορούν πράγμα που με τη σειρά του μπορεί να τους οδηγήσει σε τεράστια απογοήτευση.
Αυτές οι αντιδράσεις είναι φυσικά υποσυνείδητες και τα άτομο στην ουσία βιώνει μια αντίδραση στρες (της φυγής ή της πάλης), καθώς το υποσυνείδητο πιστεύει ότι πρόκειται για ένα απειλητικό περιβάλλον. Ακόμη και η σκέψη μιας τέτοιας κατάστασης μπορεί να προκαλέσει στο άτομο υπερβολικό άγχος ενώ το να την βιώσει στην πραγματικότητα μπορεί να προκαλέσει κρίση πανικού. Εναλλακτικά, το άτομο μπορεί να αποφύγει τελείως την κατάσταση.
Η κοινωνική φοβία είναι η τρίτη πιο συχνή ψυχολογική διαταραχή μετά την κατάθλιψη και τον αλκοολισμό.Τείνει να ξεκινάει στην παιδική ηλικία ή στην εφηβεία. Περίπου 40% των κοινωνικών φοβιών αρχίζουν πριν την ηλικία των 10 ετών και 95% ξεκινούν πριν την ηλικία των 20 ετών. Η κοινωνική φοβία είναι η πιο συνηθισμένη αγχώδης διαταραχή και πιστεύεται ότι 1 στους 10 ανθρώπους υποφέρει από αυτή κάποια στιγμή στη ζωή του. Οι πιο συνηθισμένοι συνδεόμενοι φόβοι είναι: το να κάνει κανείς μια δημόσια ομιλία, να μιλήσει σε αγνώστους, να γνωρίσει νέους ανθρώπους, να χρησιμοποιήσει δημόσιες τουαλέτες και να βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής.
Η Θεραπεία
Η θεραπεία έχει σκοπό να ενισχύσει τους εσωτερικούς πόρους που θα σας βοηθήσουν να διαχειρίζεστε εκείνες τις καταστάσεις στις οποίες προς το παρόν νιώθετε άβολα. Θυμηθείτε ότι τα συναισθήματα αμηχανίας, το κοκκινίσμα, η εφίδρωση και η αίσθηση ναυτίας είναι όλα υποσυνείδητες αντιδράσεις σε ένα περιβάλλον που ερμηνεύεται ως ‘απειλητικό’. Στη θεραπεία θα αρχίσετε να επανεκτιμάτε αυτές τις καταστάσεις και να συνειδητοποιείτε ότι μπορείτε να τις διαχειριστείτε με μεγαλύτερη άνεση.
Επαναπρογραμματίζοντας το υποσυνείδητό σας να πιστέψει ότι αυτές οι καταστάσεις δεν αποτελούν απειλή, αλλά είναι στην πραγματικότητα ασφαλείς, θα αρχίσετε να χαίρεστε το πόσο πιο άνετα νιώθετε την επόμενη φορά που το υποσυνείδητό σας αντιλαμβάνεται ότι βρίσκεστε σε μια κατάσταση που χρειάζεται να «αποδώσετε» (είτε είναι μια δημόσια ομιλία, να γράψετε ή να φάτε σε δημόσια θέα ή να συναντήσετε νέους ανθρώπους).
Πετοφοβία (Φόβος των πτήσεων)
Μιλάμε για πετοφοβία (ή αεροφοβία) όταν ένα άτομο βιώνει συναισθήματα υπερβολικού άγχους ή πανικού στη σκέψη να ταξιδέψει αεροπορικά ή επιζητά ενεργητικά να αποφύγει να επιβιβαστεί σε αεροπλάνο ή το χρησιμοποιεί ως ύστατη λύση. Όσοι υποφέρουν βιώνουν έντονο άγχος παρόλο που συνήθως συνειδητοποιούν ότι η πτήση δεν εμπεριέχει απειλή.
Η πετοφοβία μπορεί να έχει αναπτυχθεί από μια προηγούμενη τρομακτική εμπειρία. Ο φόβος μπορεί να περιορίζεται σε μια μόνο δυσκολία (δηλ. τα αεροπλάνα) ή να είναι μέρος ενός άλλου ευρύτερου προβλήματος όπως είναι οι κρίσεις πανικού, ή κλειστοφοβία ή η μετατραυματική διαταραχή στρες.
Και πάλι, ο βαθμός και η ένταση της φοβίας διαφέρει από άτομο σε άτομο. Ένας άνθρωπος μπορεί να νιώθει κάποιο φόβο την ώρα της επιβίβασης στο αεροπλάνο, αλλά να βιώνει απλά μια ήπια ανησυχία που μπορεί να εξαφανιστεί όταν πλέον η πτήση είναι καθοδόν.
Άλλοι μπορεί να καταφέρνουν να υπομείνουν την πτήση αλλά να βιώνουν άβολα συναισθήματα καθόλη τη διάρκειά της, να παραμένουν ανήσυχοι και ανίκανοι να χαλαρώσουν. Μπορεί να καταφύγουν σε φάρμακα ή αλκοόλ για να βοηθηθούν.
Ένα άτομο που υποφέρει από σοβαρή πετοφοβία από την άλλη μεριά, είναι βέβαιο ότι θα προσπαθήσει να αποφύγει να επιβιβαστεί σε αεροπλάνο. Ακόμη και η σκέψη του να ανέβει στο αεροπλάνο είναι αρκετή για να αρχίσει να ιδρώνει και να παραμείνει στρεσσαρισμένο.
Η πετοφοβία είναι μια σύνθετη φοβία που σημαίνει ότι η αιτία της φοβικής αντίδρασης δεν έχει να κάνει με ένα μεμονωμένο ερέθισμα, όπως συμβαίνει με μια απλή φοβία (π.χ αραχνοφοβία). Ένα άτομο, καθισμένο στο αεροπλάνο μπορεί να ανταποκρίνεται πολύ καλά στον κλειστό χώρο, το θόρυβο του αεροσκάφους, την αίσθηση της απογείωσης και όταν πια το αεροπλάνο βρίσκεται στον αέρα να φοβάται το ύψος ή τις αναταράξεις, συχνά ερμηνεύοντας κάθε ήχο που προέρχεται από το αεροσκάφος ή κάθε κενό αέρος ως ένδειξη κινδύνου. Το αποτέλεσμα είναι καταστροφικές σκέψεις σχετικά με συγκρούσεις και δραματικά ατυχήματα να αρχίζουν να τριγυρίζουν στο μυαλό του και το άτομο να υπομένει υψηλά επίπεδα στρες.
Ίσως είναι περίεργο αλλά μια στατιστική σύγκριση της πιθανότητας να συμβεί ένα αεροπορικό ατύχημα σε σχέση με την πολύ υψηλότερη πιθανότητα ενός αυτοκινητιστικού δεν μπορεί στο παραμικρό να κατευνάσει το άγχος ενός ανθρώπου με πετοφοβία.
Η πετοφοβία μπορεί να επηρεάσει την προσωπική και συχνά την επαγγελματική ζωή του ατόμου. Από τη στιγμή που κανείς υιοθετεί ένα πρότυπο αποφυγής των πτήσεων αρχίζει να ενισχύει το φόβο του με αποτέλεσμα να επιδεινώνει την κατάστασή του.
Πρόγραμμα Αντιμετώπισης της Πετοφοβίας
Η περίπτωση της πετοφοβίας μπορεί να είναι ένα καλό παράδειγμα της διαφοράς μεταξύ υποσυνείδητου και συνειδητού. Το υποσυνείδητο είναι παράλογο και συναισθηματικό, δεν καταλαβαίνει από λογική, όπως στατιστικές και δυστυχώς είναι αυτό το κομμάτι του μυαλού μας που έχει τον απόλυτο έλεγχο όταν κανείς βιώνει συμπτώματα πανικού κατά τη διάρκεια μιας πτήσης.
Η πετοφοβία αντιμετωπίζεται με τον ίδιο τρόπο όπως οι άλλες φοβίες. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας εφαρμόζονται τεχνικές που αποδυναμώνουν τους τρόπους που ως τώρα χρησιμοποιούσε το υποσυνείδητο, για να επανακαθοριστεί το πώς θα αντιδρά κανείς στο μέλλον. Ο σκοπός είναι το άτομο να αποσυνδέσει τη συναισθηματική σημασία κάθε προηγούμενης εμπειρίας, έτσι ώστε να αρχίσει να επανεκτιμά μελλοντικές καταστάσεις. Οι αρνητικές προσδοκίες και οι καταστροφικές σκέψεις σχετικά με την πτήση αντικαθίστανται καθώς το άτομο με τη χρήση της νοερής απεικόνισης αρχίζει να χτίζει θετικές προσδοκίες και να φαντάζεται τον εαυτό του χαλαρό κατά τη διάρκεια της πτήσης, ενώ ταυτόχρονα εκπαιδεύεται στη χρήση της αυτό-ύπνωσης έτσι ώστε να μπορεί να χαλαρώνει τον εαυτό του πριν και κατά τη διάρκεια ενός αεροπορικού ταξιδιού.
Το πρόγραμμα αποτελείται από τρεις (3) συνεδρίες:
ΣΥΝΕΔΡΙΑ Ι: Συνέντευξη-Διερεύνηση
Ο στόχος αυτής της συνεδρίας είναι να διερευνήσουμε το πρόβλημα και να συλλεγούν οι πληροφορίες που είναι απαραίτητες για τη δημιουργία μιας εξατομικευμένης υπνοθεραπευτικής εφαρμογής.
ΣΥΝΕΔΡΙΑ ΙΙ: Υπνοθεραπεία
Η συνεδρία αυτή έχει σκοπό αρχικά να εξοικειώσει το θεραπευόμενο με τη μέθοδο της υπνοθεραπείας και να συνειδητοποιήσει πως μπορεί να ελέγχει το μυαλό του και να διαχειρίζεται το άγχος.
ΣΥΝΕΔΡΙΑ ΙΙΙ: Υπνοθεραπεία
Πρόκειται για μια εξατομικευμένη υπνοθεραπευτική εφαρμογή για το πρόβλημα της πετοφοβίας που βασίζεται στις πληροφορίες που έχουν συλλεγεί και έχει σκοπό να μειώσει/εξαλείψει το φόβο για την πτήση.
