Συναισθήματα: Πώς Μπορούμε να τα Αναγνωρίσουμε και να τα Διαχειριστούμε;

Οι άνθρωποι συχνά έρχονται για συμβουλευτική/ψυχοθεραπεία γιατί δεν ξέρουν πως αισθάνονται. Μπορεί να αναφέρουν ότι νιώθουν ένα βάρος, ή ένα κόμπο στο λαιμό, άλλοτε νιώθουν ένα διάχυτο συναίσθημα ανικανοποίητου χωρίς να γνωρίζουν γιατί, κι άλλοτε έχουν “κολλήσει” για καιρό σε μια συγκεκριμένη συναισθηματική διάθεση που δε λέει να αλλάξει. Άλλες φορές πάλι νιώθουν πράγματα που δεν θα’θελαν να νιώθουν και ξοδεύουν πολλή ψυχική ενέργεια προσπαθώντας να τα απωθήσουν, μάταια όμως.

Ας το παραδεχτούμε πως τα συναισθήματα δεν είναι εύκολη υπόθεση. Όσο και να θέλουμε να τα ελέγξουμε, καταλήγουν να μας ελέγχουν εκείνα ειδικά όταν είναι “μη αναγνωρισμένα”. Μέχρι που καμιά φορά να φτάνουμε να λέμε ότι “δεν αναγνωρίζουμε τον εαυτό μας” και να αναρωτιόμαστε με ανησυχία τι μας συμβαίνει. Και από την άλλη οι περισσότεροι από εμάς δεν έχουμε μάθει να τα ακούμε και να ερχόμαστε σε επαφή μαζί τους, πόσο μάλλον να τα επεξεργαζόμαστε, παρόλο που εξυπηρετούν πολύ σημαντικούς σκοπούς.

Σκέφτηκα λοιπόν να ανοίξω μια συζήτηση επάνω στο τι κάνουμε με τα συναισθήματά μας και να προτείνω ορισμένους πρακτικούς τρόπους που βοηθάνε να μάθουμε αρχικά πως να συνειδητοποιούμε, να αναγνωρίζουμε και να επεξεργαζόμαστε τα συναισθήματά μας και στη συνέχεια πως να τα διαχειριζόμαστε.

Πριν από αυτό, θα ήθελα να κάνω μια διάκριση ανάμεσα στα “πρωτογενή” και “δευτερογενή” συναισθήματα που νομίζω ότι μπορεί να σας φανεί χρήσιμη. Τα πρωτογενή συναισθήματα είναι εκείνα που νιώθουμε ως “ενστικτώδεις” ή αυτόματες αντιδράσεις σε κάποιο ερέθισμα: π.χ βλέπω ξαφνικά ένα αγαπημένο μου πρόσωπο και νιώθω χαρά. Αυτό είναι ένα πρωτογενές συναίσθημα. Ή ακούω ένα δυνατό θόρυβο μέσα στο βράδυ και νιώθω φόβο.

Τα συναισθήματα που δεν πηγάζουν από τις σκέψεις μας αλλά είναι άμεσες αντιδράσεις σε μια κατάσταση είναι πρωτογενή συναισθήματα και συνήθως αυτά μας επικοινωνούν σημαντικά μηνύματα για το πως να πορευτούμε στη ζωή μας.

Δευτερογενή είναι τα συναισθήματα που ακολουθούν τα πρωτογενή, πολύ συχνά πηγάζουν από τις σκέψεις μας και είναι αυτά που συνήθως μας προκαλούν στρες.

Πρόκειται για συνειδητές ή υποσυνείδητες αξιολογικές κρίσεις που κάνουμε σε σχέση με τα πρωτογενή συναισθήματα: π.χ μπορεί να νιώθω φόβο να δοκιμάσω μια καινούρια εμπειρία και αμέσως να νιώθω θυμό που αισθάνομαι φόβο γιατί “θα έπρεπε να είμαι δυνατός”. Όταν δηλαδή αυτό που αισθανόμαστε έρχεται σε σύγκρουση με τους “άρρητους” κανόνες που έχουμε εσωτερικεύσει τείνουμε να “κρίνουμε” το συναίσθημά μας και αυτό δημιουργεί ένα δευτερογενές συναίσθημα.

Η αναγνώριση των συναισθημάτων μας είναι μια υπόθεση εξαιρετικής σημασίας. Αναγνωρίζοντας τα συναισθήματά μας, είναι σα να δημιουργούμε χώρο μέσα μας κι εκεί, έγκειται η δυνατότητά μας να επιλέξουμε πώς να τα διαχειριστούμε και πως να αντιδράσουμε σε αυτά.

Εάν θέλετε να έλθετε σε επαφή με τα συναισθήματα σας

1. Συνειδητοποιήστε πως αισθάνεστε:

Βρείτε ένα ήσυχο μέρος, καθίστε αναπαυτικά και εστιάστε την προσοχή σας εσωτερικά.
Κάντε μια νοητική διαδρομή επάνω στο σώμα σας και προσέξτε σε ποιές περιοχές νιώθετε ένταση.
Εστιάστε στα σημεία αυτά, πάρτε μερικές εισπνοές, εκπνεύστε αργά και στη συνέχεια δείτε αν κάτι έρχεται στη συνειδητότητά σας.
Προσέξτε αν σας έρχονται οποιεσδήποτε σκέψεις, εικόνες, αισθήσεις, αναμνήσεις. Αν δεν έρχεται κάτι, δεν πειράζει. Συνεχίστε.
Ρωτήστε τον εαυτό σας: “Πώς αισθάνομαι;” και συνειδητοποιήστε ό,τιδήποτε έρχεται ως απάντηση στην ερώτησή σας.
Απλώς παρατηρήστε, δεν χρειάζεται να “βρείτε” κάτι, μόνο συνειδητοποιήστε.
Αν τίποτα δεν προκύπτει, δεν πειράζει, μπορείτε να το δοκιμάσετε ξανά κάποια άλλη στιγμή.

2. Αναγνωρίστε τα συναισθήματά σας

Εάν γνωρίζετε πως νιώθετε, πείτε στον εαυτό σας ότι έτσι αισθάνεστε αυτή τη στιγμή και ότι αυτό είναι εντάξει.
Δε χρειάζεται να ξέρετε γιατί ή από που έρχεται αυτό το συναίσθημα.
Ούτε χρειάζεται να το ονοματίσετε, μπορεί να νιώθετε απλά ότι αισθάνεστε έναν πόνο στο στήθος.
Καθώς αναπνέετε, φανταστείτε ότι σε κάθε εισπνοή έρχεστε σε επαφή μαζί του και σε κάθε εκπνοή το απελευθερώνετε.
Απλά, δώστε χώρο στο συναίσθημά σας να υπάρξει.
Δεν υπάρχει κάτι που να πρέπει να κάνετε, μόνο αποδεχτείτε ότι έτσι αισθάνεστε τώρα.

Εάν θέλετε να κατανοήσετε περισσότερο τα συναισθήματά σας

1. Επεξεργαστείτε αυτά που αισθάνεστε

Δεχθείτε αυτό που αισθάνεστε, δεν είναι “τρελό” ή “ανόητο” που νιώθετε έτσι. Τα συναισθήματά σας είναι εκεί για κάποιο λόγο.
Εστιάστε εσωτερικά και ρωτήστε τον εαυτό σας: “Με τι συνδέεται αυτό που νιώθω;”
Μείνετε χαλαροί και δείτε τι συνειδητοποιείτε. Μπορεί να σας έρθει μια εικόνα, να θυμηθείτε κάτι, έναν ήχο, μια μυρωδιά ή να προσέξετε κάποιο σημείο στο σώμα σας όπου αισθάνεστε ένταση.
Και πάλι, αποφύγετε να κρίνετε, να αναλύσετε, να ερμηνεύσετε αυτό που νιώθετε.
Μείνετε για λίγο με αυτό. Συχνά, είμαστε βιαστικοί, θεωρώντας ότι αυτό που έρχεται το γνωρίζουμε ήδη αλλά συνήθως υπάρχουν και άλλες σημαντικά στοιχεία από αυτά που νομίζουμε, αν πάμε βαθύτερα. Χρειάζεται υπομονή και αποδοχή.
Αν τίποτα άλλο δεν έρχεται, δεν πειράζει. Είναι ήδη βοηθητικό που ήλθατε σε επαφή με το συναίσθημά σας.

Το να “μείνουμε” με αυτά που νιώθουμε δεν είναι πάντα εύκολο ή ανώδυνο. Συνήθως όμως είναι ανακουφιστικό αφού έτσι αποδεσμεύεται ψυχική ενέργεια.

2. Απελευθερώστε ή Εκφράστε τα Συναισθήματά σας

Ακόμη κι αν δεν ξέρετε ακριβώς γιατί αισθάνεστε έτσι, μπορείτε ωστόσο να εκφράσετε τα συναισθήματά σας με το δικό σας τρόπο, στο δικό σας χώρο και χρόνο.
Επικεντρωθείτε στο πως νιώθετε και γράψτε ή ζωγραφίστε κάτι που θα αναδυθεί από αυτό, χωρίς να λογοκρίνετε τον εαυτό σας.
Αν ασχολείστε με τη μουσική ή το χορό, μπορείτε να το εκφράσετε παίζοντας μουσική, συνθέτοντας ένα κομμάτι, ή τραγουδώντας ή και με το να κινηθείτε ή να χορέψετε με το συναίσθημά σας.
Κλάψτε. Αν νιώσετε την ανάγκη να κλάψετε δώστε στον εαυτό σας την άδεια να το κάνει.
Φωνάξτε, αν χρειαστεί, κάπου όπου είστε μόνος/η ή σε ένα μέρος στη φύση.
Πείτε δυνατά ό,τι θα θέλατε να πείτε σε κάποιον άλλο.
Μοιραστείτε ό,τι νώθετε με ένα υποστηρικτικό πρόσωπο.

Πολλές φορές τα συναισθήματα μας υπερβαίνουν, μας κατακλύζουν, μας πονάνε , δεν ξέρουμε τι να τα κάνουμε… Πώς μπορούμε να τα διαχειριστούμε;

Πως μπορείτε να διαχειριστείτε τα συναισθήματά σας

1. Παρηγορήστε και Καθησυχάστε τον εαυτό σας.

Μιλήστε του όπως θα μιλούσατε σε ένα φίλο, με αποδοχή και επιείκια.
Πείτε στον εαυτό σας αυτό που χρειάζεται να ακούσει τη δεδομένη στιγμή, π.χ “έκανα ό,τι καλύτερο μπορούσα”.
Κάντε κάτι που θα σας ξεκουράζει ή σας ανακουφίζει, περιποιηθείτε τον εαυτό σας: π.χ ένα ζεστό τσάι, ένας υπνάκος, ένα ωραίο μπάνιο, ένα μασάζ, ένα βιβλίο κ.α
Μιλήστε σε ένα φίλο ή οποιοδήποτε υποστηρικτικό πρόσωπο.

2. Αποφασίστε να κάνετε ένα διάλλειμμα από τα συναισθήματά σας

Ορισμένες φορές μπορεί να είναι χρήσιμο, να αφήσουμε για λίγο τα ό,σα νιώθουμε στην άκρη και να αποφασίσουμε να κάνουμε ένα διάλειμμα από αυτά, πράγμα που δεν σημαίνει ότι τα “αρνούμαστε” ή τα “κουκουλώνουμε” αλλά ότι δίνουμε στον εαυτό μας κάποιο χρόνο να ξεκουραστεί και να επανέλθει αργότερα, αν χρειάζεται.

Επιδοθείτε σε μια δραστηριότητα που απορροφά πλήρως την προσοχή σας. Αυτό από μόνο του μπορεί να σας βάλει σε μια άλλη διάθεση, καθώς έχει βρεθεί ότι δεν είναι μόνο τα συναισθήματα που επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας αλλά και η συμπεριφορά τα συναισθήματά μας.
Γυμναστείτε. Μπορεί να σας βοηθήσει να νιώσετε πολύ καλύτερα και να επηρεάσει θετικά την προοπτική σας επάνω στα πράγματα.
Πηγαίνετε μια βόλτα στη φύση ή γενικά αλλάξτε σκηνικό για λίγο.
Δείτε μια αγαπημένη σας ταινία (προσοχή στην επιλογή!)
Χρησιμοποιήστε τη μέθοδο της νοερής απεικόνισης: Μπορείτε να φανταστείτε ένα “ασφαλές μέρος”, ένα μέρος που σας προκαλεί συναισθήματα ασφάλειας, γαλήνης, ηρεμίας, και να επιτρέψετε στον εαυτό σας να βιώσει με όλες του τις αισθήσεις, όλα όσα βλέπετε, ακούτε, αισθάνεστε καθώς βρίσκεστε εκεί.