Καθώς έτρεχα εκείνη τη μέρα το μυαλό μου δούλευε ακατάπαυστα. Ήταν λες και η ενέργεια που παρήγαγε το σώμα μου μέσω της συνεχούς κίνησης τροφοδοτούσε μια αδιάκοπη νοητική δραστηριότητα, έτσι που τώρα θα φανταζόμουν τον εγκέφαλο μου με ιλιγγιώδη ταχύτητα να επιδίδεται σε μια οργιαστική παραγωγή ηλεκτρικών σημάτων που έκανε τα νευρικά μου κύτταρα να αναπτύσσονται και να δημιουργούν καινούριες συνδέσεις όχι μόνο με τα γειτονικά αλλά ακόμη και με τα πιο απομακρυσμένα μέρη του νου μου, υπηρετώντας έτσι την επιτακτική μου ανάγκη για απαντήσεις.
Η ζωή, βλέπετε, είναι συνώνυμη της αλλαγής και η αλλαγή γεννάει ερωτήματα. Τα ερωτήματα με τη σειρά τους δημιουργούν αγωνία και η αγωνία μεταφράζεται σε ερωτήσεις, ερωτήσεις που συνοδεύονται από μια ακόρεστη επιθυμία για απαντήσεις.
Όσο είμαστε παιδιά (κι αν είμαστε αρκετά τυχεροί) μπορεί να κοιτάζουμε με δέος τους ενήλικες με την εντύπωση ότι αυτά αυτά τα αυτά τα ψηλά όντα πράγματι ξέρουν τι κάνουν. Μεγαλώνοντας, συνειδητοποιεί κανείς πως εγχειρίδιο επιτυχημένης ζωής δεν υπάρχει κι αν θέλει να είναι απόλυτα αυθεντικός, έχει ήδη παραδεχτεί σε μια εκ βαθέων εξομολόγηση στον ίδιο του τον εαυτό ότι στην πραγματικότητα δεν έχει ιδέα τι στο καλό κάνει… Μπορεί να μοιάζει σα να έχει αλλά όσο προχωράς στη ζωή αντιλαμβάνεσαι ότι αυτό δεν είναι παρά ένας καλά συγκαλυμμένος μύθος στη συντήρηση του οποίου συμβάλλουμε όλοι και χωρίς την ύπαρξη του οποίου βέβαια ίσως θα ήταν αδύνατο να συνεχίζουμε.
Ο καθένας μας διακατέχεται από μια βαθιά υπαρξιακή αγωνία σε σχέση με το αν κάνει το καλύτερο για τον εαυτό και τη ζωή του, αν αξιοποιεί το χρόνο που περνάει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο μιας και αυτός είναι πεπερασμένος, και αν επί της ουσίας αυτοπραγματώνεται μέσα από τις προσωπικές του επιλογές και την πορεία που συνειδητά ή/και υποσυνείδητα, με αυτεπίγνωση ή και όχι χωρίς χαράσσει για τον εαυτό του.
Οι άνθρωποι έχουμε ανάγκη από νόημα και η έλλειψη νοήματος μας δημιουργεί τεράστια ψυχική οδύνη. Χρειαζόμαστε σταθερά σημεία αναφοράς και απόλυτες αλήθειες- γερά ιδανικά για τα οποία να παλεύουμε και κατευθυντήριες γραμμές για να πλοηγούμαστε στη ζωή.
Έλα όμως που αυτή η ζωή δεν έχει ένα προκαθορισμένο και εγγενές νόημα… Το έχει πει και η Coca Cola πολύ εύστοχα σε μια από τις χρυσοπληρωμένες διαφημίσεις της: «Η ζωή έχει τη γεύση που της δίνεις». Η μόνη απόλυτη αλήθεια είναι πως δεν υπάρχουν απόλυτες αλήθειες, πως ό,τι είναι έτσι θα μπορούσε να’ ναι και αλλιώς, και πως εμείς οι ίδιοι καλούμαστε να δώσουμε νόημα στην ύπαρξή μας, στον κόσμο μας και στην κατάστασή μας μέσα σε αυτόν.
Αντέχουμε στην ιδέα ότι τελικά δεν είμαστε μέρος κάποιου μεγαλύτερου σχεδίου στο σύμπαν και ότι οι μόνες κατευθυντήριες γραμμές είναι αυτές που εμείς οι ίδιοι δημιουργούμε για τον εαυτό μας; Και όπως λέει ο Yalom στο βιβλίο του “Εxistential Psychotherapy”:
«Πώς ένα ον που χρειάζεται νόημα βρίσκει νόημα σε έναν κόσμο που δεν έχει νόημα;»
Ορισμένοι από εμάς μπορεί να επιλέξουμε να το δανειστούμε, να ζήσουμε τη ζωή μας στα χνάρια κάποιων άλλων και τις προδιαγραφές που εκείνοι θεωρούν σημαντικές για μια ‘επιτυχημένη’ ζωή. Η ίδια η κοινωνία μας παρέχει ήδη έτοιμα «templates» (μτφ. πλατφόρμες, πρότυπα). Μπορεί να μας κάνουν, μπορεί και όχι… αν έχουμε το κουράγιο να είμαστε αυθεντικοί με τον εαυτό μας, εκείνος θα μας πει αν τα χνάρια επάνω στα οποία βαδίζουμε μας οδηγούν σε ένα δρόμο που είναι κατάλληλος για εμάς…
Άλλοι θα τα αμφισβητήσουμε και θα θελήσουμε να δημιουργήσουμε μια ζωή πιο «customized» (μτφ. προσαρμοσμένη) στις πραγματικές μας επιθυμίες και ανάγκες, αναλαμβάνοντας το τίμημα που συχνά έχει το να ζωγραφίζεις έξω από τις γραμμές.
Όποιο δρόμο κι αν διαλέξεις όμως τα ερωτήματα θα σε ακολουθούν, όντας άλλοτε πιο υπόκωφα κι άλλοτε τόσο εκκωφαντικά που να ‘ναι αδύνατο να τα αγνοήσεις. Κι επειδή την αβεβαιότητα δεν την αντέχεις εύκολα μπορεί να θελήσεις να εκβιάσεις τις απαντήσεις, να γεμίσεις τα κενά με προκαθορισμένα σχήματα για το τι σημαίνει ευτυχία, για το τι σημαίνει επιτυχία… κι έτσι να οδηγήσεις εσύ τα ερωτήματα στην απάντηση αντί να τα αφήσεις να σε οδηγήσουν εκείνα…
Αυτό δε σημαίνει ότι το νόημα το “έπιασες”… Το νόημα μπορεί να παραμένει άπιαστο, σα να κυνηγάς πεταλούδες με τρύπια απόχη, απλά γιατί δεν έχεις αποφασίσει να αποδεσμεύσεις την ιδέα της ζωής που έχεις σχεδιάσει και να αποδεχτείς τη ζωή που ανοίγεται μπροστά σου, γιατί δεν είσαι διατεθειμένος/η να απωλέσεις τα παγιωμένα στο μυαλό σου σχήματα για το «πώς θα’πρεπε να είναι» και το «τι πρέπει να γίνει» για να είσαι ευτυχισμένος… γιατί την έχεις δει ότι μόνο υπό προϋποθέσεις μπορείς να ευτυχίσεις…
Η ακατάπαυστη νοητική μου δραστηριότητα κορυφώθηκε σε μια ξαφνική ενόραση, λες και το δίκτυο που είχε στηθεί μέσα στο μυαλό μου, πυροδοτήθηκε μεμιάς με το πάτημα ενός άγνωστου διακόπτη, παράγοντας μια ξαφνική και απρόσμενη φωταγώγηση… «Τίποτα δεν πρέπει να γίνει», «τίποτα δεν πρέπει να κάνω»… Χα!«το νόημα δεν βρίσκεται στις απαντήσεις», το νόημα βρίσκεται στις ερωτήσεις τις ίδιες».
Οι ερωτήσεις φωτίζουν το δρόμο και η ομίχλη διαλύεται σιγά σιγά καθώς προχωράς παρακάτω… Οι ερωτήσεις γίνονται το μέσο για να φωτίζεις το δρόμο σταδιακά, ένα μικρό κομμάτι του κάθε φορά… και αυτό φτάνει. Είναι ο φακός σου…
Οι ερωτήσεις σου επιτρέπουν να πραγματώνεσαι με τον ίδιο τρόπο που ένας ορειβάτης πετάει το άγκιστρο και σκαρφαλώνει με τη βοήθειά του σε έναν άγνωστο τόπο. Το νόημα βρίσκεται στο να αγαπήσεις την ίδια τη διαδικασία του να σκαρφαλώνεις, πετώντας κάθε φορά το άγκιστρο και λίγο παραπέρα…
Χμ..! Kαι ποιός ξέρει τι θέα μπορεί να έχει εκεί πάνω;
Εκ των υστέρων θυμήθηκα τα γράμματα του Rilke σ’ένα νεαρό ποιητή…
Ο Rilke μας λέει ότι το μόνο που μπορεί να προβλέψει το μέλλον είναι μια καρδιά που έχει το κουράγιο να θέτει μια ερώτηση πολύ πριν να ναι έτοιμη να δώσει την απάντηση.
Mας προτρέπει να μάθουμε να «ζούμε τις ερωτήσεις» λέγοντας πώς αυτή καθαυτή η παρουσία των αναπάντητων ερωτήσεων καθοδηγεί τα τωρινά μας βήματα σ΄ ένα μέλλον χαραγμένο κατάλληλα για εμάς.
Με τα δικά του λόγια:
“[…] έχε υπομονή με οτιδήποτε ανεπίλυτο στην καρδιά σου και προσπάθησε να αγαπάς τις ερωτήσεις τις ίδιες σα να ταν κλειδωμένα δωμάτια ή βιβλία γραμμένα σε μια γλώσσα εντελώς ξένη. Μην ψάχνεις για απαντήσεις που δεν θα μπορούσαν να δοθούν σε σένα τώρα, γιατί δεν θα ήσουν σε θέση να τις ζήσεις. Και το νόημα είναι να ζεις το καθετί. Ζήσε τις ερωτήσεις τώρα. Ίσως, τότε, κάποια μέρα μακριά στο μέλλον, χωρίς καν να το προσέξεις, βρεθείς να ζεις την ίδια την απάντηση»
Kι εσείς;
Τι ερωτήματα κουβαλάτε μαζί σας; Ποια είναι η σχέση σας με αυτές τις ερωτήσεις μέχρι τώρα; Είστε εντάξει με την παρουσία τους, περίεργοι αλλά όχι απαραίτητα και απαιτητικοί; Ή νιώθετε ματαιωμένοι, θυμωμένοι, φοβισμένοι, ανήσυχοι που αυτές οι αναπάντητες ερωτήσεις μπορεί να «χαλάνε» ένα μέλλον που δεν έχει έλθει ακόμη; Τι δυνατότητες βλέπετε να υπάρχουν στην πρόταση του Rilke να «ζούμε τις ερωτήσεις τώρα» να μεταμορφώσουν τη σχέση σας με τα ανεπίλυτα ζητήματα στη ζωή σας;
Photo by Evan Dennis on Unsplash
