Έχετε νιώσει ποτέ την αίσθηση ότι είστε ένας ξένος ακόμη και στον ίδιο σας τον εαυτό; Ότι οι άνθρωποι και οι καταστάσεις γύρω σας μοιάζουν εξωπραγματικές;
Κι όμως μπορεί να συμβεί.
Η “αποπροσωποποίηση” είναι μια ψυχολογική κατάσταση που μπορεί να συμβεί οποιαδήποτε στιγμή και σε οποιαδήποτε κατάσταση είτε έχεις μόλις ξυπνήσει, είτε οδηγείς, είτε περπατάς σε έναν πολυσύχναστο δρόμο.
Εντελώς ξαφνικά, ανεξήγητα, η αίσθηση για τον εαυτό και τον κόσμο γύρω σου αλλάζει.
Οι άνθρωποι και τα πράγματα τριγύρω φαίνονται διαφορετικά, περίεργα, ξένα, εξωπραγματικά. Ακόμη και ο εαυτός σου σου φαίνεται περίεργος και μοιάζει σα να είσαι ένας εξωγήινος που μόλις κατέβηκε από άλλο πλανήτη.
Αυτές τις στιγμές, ο αθυθορμητισμός και η χαρά για τη ζωή χάνονται εντελώς.
Η Α. περιγράφει την εμπειρία της:
« Ήταν τόσο περίεργο και οι σκέψεις μου γύριζαν επίμονα γύρω από αυτό, το πόσο ξένη αισθανόμουν την ύπαρξή μου: γιατί υπάρχω…αναρωτιόμουν… Γιατί είμαι εγώ και όχι κάποιος άλλος; Άλλες στιγμές ένιωθα αποσυνδεδεμένη από το σώμα μου…με κοιτούσα και δεν μπορούσα να καταλάβω γιατί ήμουν μέσα σε αυτό.
Άκουγα τον εαυτό μου να μιλάει και δεν μπορούσα να αναγνωρίσω τη φωνή μου, νόμιζα πως ήταν η φωνή κάποιου άλλου. Ήταν σα να μη ζω πραγματικά αλλά να παίζω ένα ρόλο. Σκεφτόμουν διαρκώς ποιο είναι το νόημα της ζωής, το θάνατο και εξακολουθούσα να αναρωτιέμαι τι δεν πάει καλά με μένα»
Μπορεί να θεωρείτε ότι μια τέτοια εμπειρία δεν σας αφορά, όμως τουλάχιστον 50 % των ανθρώπων βιώνουν ένα επεισόδιο αποπροσωποποίησης μια φορά στη ζωή τους. Σε γενικές γραμμές, είναι περαστικό και φεύγει χωρίς να αφήνει καμία συνέπεια. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να γίνει μια πιο χρόνια κατάσταση. Ο άνθρωπος που βιώνει επανειλημμένα επεισόδια αποπροσωποίησης μπορεί να φοβάται ότι θα τρελαθεί, όμως αυτό δεν συμβαίνει ποτέ. Συνήθως οι άνθρωποι που βιώνουν αυτή την κατάσταση είναι άτομα ιδιαίτερα έξυπνα. Ο Jean Paul Sartre υπέφερε από αυτό και το περιγράφει με μεγάλη γλαφυρότητα στη «Ναυτία».
Σε τι οφείλεται η αποπροσωποποίηση;
Η αποπροσωποίηση είναι ένας ψυχολογικός μηχανισμός άμυνας, και όπως κάθε αμυντικός μηχανισμός αποσκοπεί στην προστασία του ατόμου. Πολλές φορές άνθρωποι που υποφέρουν από αυτή έχουν βιώσει κάποια τραυματική εμπειρία: κακοποίηση, σωματική ή σεξουαλική, σοβαρές χειρουργικές επεμβάσεις, ατύχημα, φυσικές κατατροφές ή και συναισθηματικά τραύματα. Αυτό που συμβαίνει κατά τη διάρκεια του επεισοδίου είναι ότι το σώμα αποσυνδέεται από το νου, γεγονός που επιτρέπει στον άνθρωπο να διατηρήσει την ψευδαίσθηση ενός ψυχολογικού ελέγχου ενώ ταυτόχρονα βιώνει μια αίσθηση αδυναμίας και την έλλειψη ελέγχου στο σώμα του. Αποστασιοποιείται από την εμπειρία που ζει, σα να λέει : «Δεν είμαι εγώ αυτός/ή που ζει αυτή την άσχημη εμπειρία. Δε μου συμβαίνει πραγματικά, μπορεί να συμβαίνει στο σώμα μου αλλά το μυαλό μου είναι κάτι άλλο»
Δεν σημαίνει όμως ότι όλοι οι άνθρωποι που υποφέρουν από αποπροσωποποίηση έχουν ζήσει κάποια τραυματική εμπειρία όπως οι παραπάνω. Συχνά, ως μηχανισμός άμυνας η αποπροσωποποίηση συναντάται και στην περίπτωση μιας κατάθλιψης που το άτομο βιώνει ως ανυπόφορη. Είναι σα να «επιλέγει» κανείς ασυνείδητα να αναισθητοποιεί τον εαυτό του αντί να βιώνει έναν πόνο που του είναι αβάσταχτος.
Με την πάροδο του χρόνου, η αποπροσωποποίηση μπορεί να γίνει ένας αυτόματος μηχανισμός με τον οποίο το άτομο αποκρίνεται σε οποιαδήποτε κατάσταση προκαλεί άγχος.
Όταν η πραγματικότητά μας γίνεται επώδυνη, οι άνθρωποι υποσυνείδητα επιστρατεύουμε διάφορους μηχανισμούς για την αντιμετωπίσουμε. Τα διάφορα ψυχολογικά και ψυχοσωματικά συμπτώματα είναι ο τρόπος που ο οργανισμός μας επιλέγει για να μας επικοινωνήσει ότι κάτι δεν πάει καλά στη ζωή μας και να διεκδικήσει την προσοχή μας. Όσο δεν παίρνουμε το μήνυμα που θέλει να μας δώσει το σύμπτωμα επιδεινώνεται.
Τότε είναι που οι άνθρωποι συνήθως αναζητούν βοήθεια. Όταν το σύμπτωμα γίνει αρκετά ενοχλητικό που να τους χαλάει τη ζωή.
Είμαστε πολύ δυνατοί και ταυτόχρονα πολύ εύθραστοι. Οι διάφορες ψυχολογικές και συναισθηματικές διαταραχές, με την κατάθλιψη και τις κρίσεις πανικού, να είναι από τις πιο συνηθισμένες δεν είναι ένδειξη αδυναμίας, αλλά όπως πολύ σωστά λέει μια γνωστή ρήση είναι ένδειξη ότι έχουμε υπάρξει πολύ δυνατοί για υπερβολικά πολύ καιρό.
Σε αυτή την περίπτωση η δύναμη μας έγκειται στο να αποδεχτούμε την αδυναμία μας και να αναζητήσουμε βοήθεια.
Photo by Kyle Broad on Unsplash
